Hebzucht, haat en onwetendheid of waan zijn drie termen die je in het Boeddhisme vaak terug hoort komen.
Het worden de oorzaken van het lijden genoemd.
Het worden de oorzaken van het lijden genoemd.
Onwetendheid of waan wordt wel gezien als het kernprobleem. We zien (horen, proeven ...) de wereld niet zoals hij is, maar we 'kijken door een bril' van concepten, oordelen, interpretaties en verhalen naar de wereld. Je kunt gerust zeggen dat het doel van het Boeddhisme, en zeker van de Zen, is de wereld waar te nemen zoals hij is.
Alle technieken in de Zen zijn erop gericht om je wakker te schudden. Het mediteren, het schreeuwen en slaan (doen we hier in het Westen nauwelijks hoor ;-)), het zwijgen.
Maar vooral het omdraaien van want je denkt of gelooft.
Maar vooral het omdraaien van want je denkt of gelooft.
Delusion is enlightenment
Als je je uiterste best hebt gedaan om al je waanbeelden en meningen de deur uit te doen en je vertelt aan de zenmeester dat je eindelijk de realiteit kent die achter je waan schuil ging, dan zegt zij/hij rustig: Waan is realiteit. Delusion is enlightenment.
Weer een ruit ingegooid. Weer zit het niet zoals je dacht dat het zat.
Er is geen ontsnappen aan de waan:
Er is geen ontsnappen aan de waan:
• Weet dat alle dingen zo zijn: een fata morgana, een wolkenkasteel,
een droom, een verschijning.
Zonder essentie, maar met eigenschappen die gezien kunnen worden •
uit de Samadhirajasoetra
Zinloos?
Dus heeft het dan wel zin om te oefenen en te proberen voorbij die waan te komen?
In zekere zin niet. Alles is waan en alles is realiteit. Alles is waan in de zin dat je altijd slechts vanuit een bepaald perspectief naar de werkelijkheid kijkt. Alles is realiteit in de zin dat alles gebeurt zoals het gebeurt.
Ervaring
Ik had een interessante ervaring die eigenlijk de aanleiding is voor het schrijven van dit blog.
Ik zat buiten te mediteren en in m'n blikveld lag een omgezaagde boom. Licht komt dof van de bast van zo'n boom af, ook al staat de zon er fel op.
Daardoor viel het me extra goed op dat er tussen de grote gestripte takken hier en daar een heldere felle lichtvlek zat.
Dat was wel aardig om op te concentreren, dus daar zat ik. Met m'n volle aandacht bij die felle lichtvlekken. Fijn zitten!
De gedachte kwam af-en-toe op: "Hoe zou dat toch kunnen? Alle planten en grond zijn toch dof hier? En het is te hoog voor een plas water. Hoe kan er nou zo'n felle vlek zitten?" Maar ondanks die gedachten kon ik gewoon bij het licht blijven met m'n aandacht, zoals het was.
Totdat... totdat iets in mij het zelfverzonnen raadsel had opgelost. Het was echt als een schakelaar die om ging. Er was een stuk patroonherkenning in mij geslaagd en zoals een rouletteballetje in een vakje valt, zo viel mijn waarneming in een categorie: 'zeil'. Er lag een zwart plastic zeil onder de stam. Deze glimde. En het meest bijzondere was dat ik op dat moment echt zeil zag. De visuele informatie was niet veranderd, maar de ervaring wel!
En ik kon niet meer terug!
Ik kon niet meer terug naar de visuele realiteit zoals hij net daarvoor was: Lichtvlek, zonder meer. Er was alleen nog waarneming van een zeil, tussen en onder de boomstam en takken.
Optische illusie
Het deed mij denken aan de optische illusie van die afbeelding waarin je ofwel een oude vrouw ofwel een jonge vrouw kunt herkennen.
 |
| Jonge of oude vrouw? |
Met dezelfde visuele informatie, heb je de ene keer de ervaring van het zien van een jonge vrouw en de andere keer van het zien van een oude vrouw. Wat is de realiteit?
Is de realiteit het plaatje zoals je het ziet voordat je een van de vrouwen herkend hebt?
Dat is gevaarlijk om te zeggen, want ook al zou je geen van de vrouwen herkennen, dan nog is er allerlei patroonherkenning en categorisering actief.
Ik moet dus ook uitkijken met te denken dat voordat ik het zeil als 'zeil' ervaarde, ik de realiteit zag. Het enige dat ik durf te beweren is dat ik een bepaald soort waan kon ontmaskeren door heel bewust die klik, die schakeling, waar te nemen.
Wat ligt er op de wastafel?
Volgens mij hebben we een dergelijke ervaring allemaal weleens gehad. Het komt vooral voor als je in het donker loopt. B.v. je gaat 's nachts naar de wc en op wastafel ligt een 'iets'. Misschien ligt er wel iets wat er normaal niet ligt en door het zwakke licht wat in de nacht door het raam naar binnen valt kun je duidelijk 'iets' zien, maar je hebt geen idee wat het is.
Let maar eens op of je zo'n ervaring tegenkomt. En blijf er even bij. Waarnemen zonder te weten. En ga dan dichter naar het object toe, en merk de omslag op wanneer je het 'herkent'.
Zinvol?
Ervaringen als deze en Zenuitspraken als 'Delusion is enlightenment' kunnen je helpen om je er meer bewust van te zijn dat dingen niet zijn zoals je denkt dat ze zijn.
Uiteindelijk is de Zen een uitnodiging om zo weinig mogelijk vanuit vooropgezette ideeën te leven. Opmerken waar je vast zit, je roest weg te schuren en weer vrij te komen.
Activiteiten 2020:
|
|
Reacties
Een reactie posten